Życie seksualne a jakość życia osób niepełnosprawnych intelektualnie

Jak mierzy się jakość życia osób niepełnosprawnych intelektualnie?

Choć seksualność jest ważnym elementem, decydującym o zdrowiu i jakości życia, to wiele powszechnie stosowanych skal pomiaru owego zadowolenia nie odnosi się w żaden sposób do populacji osób niepełnosprawnych intelektualnie.

Nie istnieją żadne opracowane skale mierzące satysfakcję z życia seksualnego dostosowane do osób o obniżonej sprawności intelektualnej.

Czym jest jakość życia?

Według A. Gawor oraz A. Głębockiej poczucie jakości życia jest rozumiane jako globalna ocena poznawcza swojego życia (satysfakcji z niego) oraz jako ilość pozytywnych i negatywnych stanów emocjonalnych doświadczanych przez jednostkę.

A. Bańka postrzega jakość życia jako kategorię zmieniającą się pod wpływem doświadczeń. Jego zdaniem, zarówno szczęście, dobrostan, jak i jakość życia stanowią rezultat ciągłego rozwoju człowieka

Nie ulega wątpliwości, że jakość życia osób niepełnosprawnych i pełnosprawnych powinna być określana przez takie same czynniki. Można do nich zaliczyć:

• –  stosunki intymne,
• –  życie rodzinne,
• –  przyjaźń,
• –  pracę,
• –  miejsce i warunki mieszkaniowe,
• –  wykształcenie,
• –  zdrowie,
• –  standard życia.

Jakość życia jako radość z możliwości życiowych

R. Renwick, I. Brown, D. Raphael definiują jakość życia jako „stopień radości z własnych możliwości życiowych”. Skonstruowali oni przedstawiony poniżej model zakresów jakości życia.

Tabela 1. Zakresy jakości życia według R. Renwicka, I. Browna, D. Raphaela

Źródło: Raphael, Brown, Renwick, 1999, s. 158.

Zobacz także: Edukacja seksualna w polskich szkołach (wywiad)

Wskaźniki jakości życia według Scharlocka

R.L. Schalock twierdzi, że

„(...) jakość życia jest koncepcją odzwierciedlającą kondycję życiową w stosunku do ośmiu zakresów: dobry stan emocjonalny, stosunki interpersonalne, dobry stan materialny, rozwój osobisty, dobry stan fizyczny, autonomia, integracja społeczna i prawa jednostki”.

Tabela 2. Wskaźniki jakości życia według Schalocka

Źródło: Schalock, 2000, s. 118–119.

Jakość życia a sprawność fizyczna i ruchowa

W 1990 roku S. Schipper wprowadził pojęcie jakości życia uwarunkowanego stanem zdrowia. Uważał, że jakość życia zależy od stanu fizycznego i sprawności ruchowej, stanu psychicznego, doznań somatycznych, sytuacji społecznej i warunków ekonomicznych. Podaną przez Schippera listę ważnych czynników wpływających na jakość życia w niepełnosprawności rozszerzyli A.H. Paterman i O. Cella, wymieniając dodatkowo:

• –  dobrostan fizyczny, w tym odczuwane dolegliwości;
• –  dobrostan funkcjonalny, wyrażający się zdolnością do uczestniczenia w codziennej aktywności związanej z pracą i odpoczynkiem;
• –  dobrostan emocjonalny obejmujący pozytywne i negatywne stany uczuciowe;
• –  zdolność do podtrzymywania relacji i kontaktów rodzinnych;
• –  funkcjonowanie w rolach społecznych oraz satysfakcję z ich pełnienia;
• –  satysfakcję z leczenia,
• –  strefę intymności, seksualność.

Badając jakość życia w kontekście niepełnosprawności, należy uwzględnić dodatkowe parametry: diagnozę, poczucie dolegliwości i ograniczeń związanych z niepełnosprawnością, zadowolenie z przebiegu leczenia i stan psychiczny.

Zobacz także: Jakie są przyczyny wstrzemięźliwości seksualnej?

Obiektywna i subiektywna ocena jakości życia

Duże znaczenie ma tutaj rozróżnienie:

• –  obiektywnej oceny, uwzględniającej rodzaj niepełnosprawności, nasilenie objawów, wynikające z nich ograniczenia życiowe oraz społeczne i ekonomiczne konsekwencje niepełnosprawności;
• –  subiektywnej oceny stanu zdrowia i jakości życia dokonywanej przez jednostkę.

W celu uzyskania pełnego obrazu jakości życia analizuje się ją w odniesieniu do dwóch zasadniczych perspektyw: obiektywnej i subiektywnej.

Perspektywa obiektywna odnosi się do rzeczywistości, w której osadzona jest osoba, a więc czynników demograficznych, społecznych i ekonomicznych. Wymiar subiektywny jest wynikiem wyrażanych przez osobę opinii, odczuć, ocen, oczekiwań, pragnień i celów. Można powiedzieć, że stanowi wyraz osobistych doświadczeń, satysfakcji i zadowolenia z życia.

Tabela 3.
Analiza związku między obiektywnym i subiektywnym aspektem jakości życia

Źródło: Majkowicz, Zdun-Ryżewska, 2009, s. 101.

W 2009 roku autor niniejszego artykułu przeprowadził badania, jeszcze niepublikowane, na temat satysfakcji seksualnej mierzonej w kontekście ogólnego zadowolenia z życia osób niepełnosprawnych intelektualnie. Wynika z nich, że poziom satysfakcji życiowej osób niepełnosprawnych intelektualnie w stopniu głębszym jest wysoki. Osoby niepełnosprawne intelektualnie wykazywały jednak średni stopień zadowolenia z życia seksualnego.

Zobacz również: Seks a społeczeństwo i tradycje

Różnice seksualne między płciami u osób o obniżonej sprawności intelektualnej

Tabela 4. Różnice seksualne między płciami

Źródło: badanie własne. Podobne badania wśród pełnosprawnych kobiet i mężczyzn przeprowadził Z. Lew-Starowicz (1999, s. 246–247)

Fragment pochodzi z książki „Seks i niepełnosprawność – doświadczenia seksualne osób z niepełnosprawnością intelektualną” Remigiusza J. Kijaka (Impuls, 2010). Publikacja za zgodą wydawcy.

Zobacz też: Masturbacja - klucz do samopoznania